دیدار با نوشین نفیسی

نوشین نفیسی نقاش، طراح، تصویرگر، مدرس و هنرمند ایرانی در پانزدهم خرداد سال 1338 در اصفهان چشم به جهان گشود.

پدرش دکتر ابوتراب نفیسی از نام آورترین پزشکان ایرانی بود.

او از کودکی به نقاشی علاقه داشت. کودکی و نوجوانی نوشین و برادر و خواهرهایش با ادبیات و کتاب، گشت وگذار و جست و جو در طبیعت و مسافرت های گوناگون به گوشه و کنار ایران گذشت.

ردپای عشق و جست و جوگری پدرش نسبت به طبیعت و علاقه اش به بدن انسان بعدها در کارهای هنری او تاثیر بسزایی گذاشت.

خانم نفیسی می گوید:

پدرم برای ما بچه ها در مورد خواص و مشخصات گیاهان توضیح می داد. او روحی جست و جوگر داشت و افزون بر توجه به گیاهان، علاقه ما را نسبت به هر شیئی و موجودی در طبیعت بر می انگیخت. به یاد می آورم بعد از هر گردش آن قدر جیب ها و کوله ام را از سنگ و چیزهای جالب انباشته بودم که به سختی راه می رفتم. عادتی که هنوز با من است! حتی یک بار پدرم تمام فسیل های مرا به یکی از دانشجویان زمین شناسی داد تا او اطلات دقیق تری به من بدهد. آن دانشجو نه تنها اطلاعات مفصلی راجع به زندگی جانوران فسیل شده برایم نوشت بلکه تصاویر کامل هر موجود را هم برایم کشید. فسیل ها، سنگ ها، صدف ها، دانه ها، چوب های آب آورده و گیاهان جادویی ترین اشیایی بودند که همیشه داشته ام و همیشه مرا شگفت زده کرده اند.

شاید از همین روست که گرچه در دل طبیعت زیست نمی کنم، اما همه جای کارگاه و خانه من پر از اشیای طبیعی و چیدمان هایی از آن ها است. من با آن ها زندگی می کنم. در کارگاه، در آشپزخانه، در اتاق نشیمن، در اتاق خواب و حتی در جیب و کیف دستی ام همیشه یکی از آن ها را با خود حمل می کنم. لمس آن و فشردن در دستانم، به من آرامش می بخشد. انگار این وجود سنگی و ثعلبی در دستان من نرم می شود و جان می گیرد. اگر مدتی سنگی را لمس نکنم دقیقا درمی یابم که او حسش را از دست داده است، انگار مرده است. اگرچه سال هاست که نقاشی می کنم اما انگار همیشه وجود این ابعاد دو بعدی مرا کفایت نمی کرده است.

پس از این به مبارزات سیاسی و اجتماعی کشیده شد و راهی تهران شد. مدتی دربند افتاد و تا پای اعدام پیش رفت. پس از یک وقفه ده ساله به سال 1365 باز به آغوش هنر بازگشت و پنج سال مبانی عملی و نظری نقاشی را در کلاس های آزاد یعقوب عمامه پیچ آموخت.

آن گاه در دوره آزاد تاریخ هنر زیر نظر روئین پاکباز شرکت جست.

به سال 1370 کارگاه باران را در اصفهان راه اندازی کرد که یک آموزشگاه هنری ویژه کودکان و نوجوانان است. نفیسی در کار آموزش، موفقیت های بزرگی را به دست آورد. رمز موفقیت او را باید در عشق و علاقه به آموزش و تکیه بر مفهوم به جای تکنیک و انگشت گذاردن روی شعور هنرجو دانست.

در این باره می گوید:

من عاشق کار با بچه ها هستم. کار نقاشی با آن ها به زندگی ام امید، سرزندگی و طراوت بیشتری می بخشد. آثار این کارگاه در شش نمایشگاه در سطح شهر اصفهان در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است. کار آموزش کودکان و نوجوانان را بر چهار اصل استوار کرده ام:

پرورش حواس.

بالا بردن درک و شناخت زیباشناسی.

پرورش خلاقیت و نیروی تخیل.

پرورش دید عینی و مشاهده دقیق، هماهنگی چشم و دست با نیم کره راست مغز، مهارت در طراحی نقاشی و ساخت.

اندیشه برایم اهمیت زیادی دارد، اندیشه هر هنرمندی هست که حرف و بیانی را برمی گزیند.

وی تدریس در مرکز توانبخشی دکتر نفیسی برای مربیان هنر کودک، انجمن هنرمندان خمینی شهر، موسسه رنگین کمان سپید، موسسه هنری نغمه گشایش و موسسه رویش مهر را در کارنامه دارد.

می پرسم: برای شکوفا کردن خلاقیت چه شیوه ای را در پیش گرفته اید؟

برای خلاقیت چیزهای زیادی هست ولی به یک نمونه اشاره می کنم. می گویم از روی چیزهای عینی و مثلا اشیای بی جان کار کنند و بعد آن ها را با دید دیگری بکشند و با آن ها داستان سازی کنند.

به جز کودکان، تدریس برای چه کسانی برای شما جذابیت دارد؟

همواره به تدریس برای عموم مردم سرگرم بوده ام اما پرداختن به اقشار خاص و کسانی را که کم تر به آنان توجه می شود دوست دارم.

کار با آن ها نیازمند تجربه، مطالعه و نوآوری ویژه ای است که در چارچوب راه های از پیش رفته نمی گنجد. معلولان و سالمندان از این جمله هستند.

کار هنری با سالمندان را در ایستگاه های نقاشی نیز ارائه کردم. ایستگاه های نقاشی بنا به مناسبت های خاص، یا در برنامه های فوق العاده به منظور درگیر و کردن عموم سالمندان در کار هنری طرح ریزی شده است. یاد چهره های شاد و حس کودکانه زنان و مردان مسن، زمانی که پس از ده ها سال، دوباره با قلم مو و رنگ آشتی می کنند، فراموش نشدنی است.

به سال 1380 به عضویت انجمن نقاشان اصفهان درآمد و به تدریس و فعالیت هنری در این انجمن پرداخت. عضویت در هیات مدیره و برگزاری هشت دوره آموزش مربی گری هنر کودکان و نوجوانان، ازجمله فعالیت های او در انجمن هنرمندان نقاش اصفهان به شمار می رود.

در همین سال رضا مهیمن مستندساز برجسته اصفهانی فیلمی درباره زندگی و کار هنری او با عنوان زخم محض کارگردانی کرد که از تلویزیون پخش شد.

نفیسی از سال 1380 دید خود را با هنر مدرن خوانا دید و دغدغه او هنر جدید شد. پس از این بود که به هنرهای جدیدی چون چیدمان، ویدئو و هنر محیطی روی آورد.

در همین سال نخستین آثار حجمی خود را ارائه داد.

درباره آن ها توضیح بیشتری می خواهم، می گوید:

در کار ساخت از هر متریالی بهره می گیرم، و دیدم نسبت به حجم از منظر یک چیدمان گرا است برای ساخت فضا، نه دید یک مجسمه ساز سه بعدی.

به سال 1382 گروه گدار را پایه گذاری کرد که اعضای آن از چهار تا هفت نفر متغیر بود. دو سال بعد با گروه گدار کارهایی را در محیط طبیعی انجام داد و از تابستان 1387 هنر محیطی را با گروه پردیس زیر نظر دکتر احمد نادعلیان پی گرفت.

در بهمن 1389 نیز به عضویت سایت بین المللی زنان هنرمند محیطی درآمد.

 

وی درباره هنر محیطی می گوید:

علاقه مندم در کارم بیشتر از عناصر طبیعی و مواد طبیعی استفاده کنم، اگرچه خود را محدود به این ایده نمی کنم. مثلا پرندگان تالاب را از پارچه ساختم. نگاه می کنم ببینم خود محیط، آن شرایط ویژه، در آن روز خاص مرا به کجا می برد. اگرچه پیش از ورود به آن مکان می کوشم اطلاعاتی کسب کنم و اتود بزنم.

یکی از دغدغه های نفیسی، زنان هستند او در پی فردیت گمشده آنان می گردد. وی روایتگر آلام جامعه زنان است، اعتراض به خشونت علیه زنان و تسلط بر آنان را با تکه تکه به تصویر کشیدن آنان بیان می کند.

ولی او نیروی باروری و زایندگی زنان را می ستاید و پیوند آنان با مردان، طبیعت و هستی را زشت نمی داند.

وی همواره می کوشد به روز باشد و فراخور بیانش از هنرهای جدید بهره گیرد.

نفیسی دو ویدئو آرت نیز ساخته ولی تاکنون از آن ها سخنی به میان نیاورده است:

هراس از بودن، 2007م.

بابا، 2011م.

 

از نمایشگاه های انفرادی خانم نوشین نفیسی است:

نمایشگاه آتش، گالری سبز تهران، خرداد 1373.

آتش، مادربزرگ، گالری نوین اصفهان، تیر 1373.

زخم و سایر نقاشی ها، سانتا مونیکا لس انجلس، مرتین گلدین مایر، اکتبر 1996م.

مرگ و زندگی در اساطیر بین النهرین، گالری آریا تهران، دی 1376.

مرگ و زندگی در اساطیر بین النهرین، گالری کلاسیک اصفهان، مهر 1377.

نقاشی ها، ادویه ها، دانه ها، استخوان ها و تنظیف ها، گالری کلاسیک اصفهان، اردیبهشت 1380.

نقاشی ها - ادویه ها و...، گالری آریا تهران، آذر 1380.

عشق، با گروه گدار، موزه هنرهای معاصر اصفهان، پاییز 1382. کارهای این مجموعه به دو صورت کلاژ نقاشی ها و چیدمان ارائه شد. کارهای این دوره یک نوع کالبدشناسی عشق است و تغییرات روحی و جسمانی این کنش را مورد نظر قرار دارد. طومارهای پارچه ای چهل و دو قطعه ای که خود یک کار بزرگ به شمار می روند، به مثابه یک پریود ضربان قلب طراحی و کنار هم به صورت عمودی نصب شده اند و التهابات، آرامش ها و سکون مرگ بین ضربان ها تداعی کننده نوساناتی است که مدام انسان را میان دو جهان تاب می دهد و مرزهای به ظاهر پر رنگ این دو را از مو به هم نزدیک تر می کند. گویی هرچه زندگی پر طنین تر باشد، مرگ دم دست تر است. عشق نیز که خواهر توامان مرگ و زندگی است خصلت هر دو را با هم دارد. به قول جبران خلیل جبران عشق در عین حال که تاج بر سرت می نهد، تو را مصلوب می کند.

قلب و جام استخوانی، نقش خانه حوزه هنری اصفهان، مهر 1385.

طومارهای عشق، نگار خانه مهرین، تهران، آذر 1385.

تنظیف ها و طومارهای عشق، خانه فرهنگی هایدلبرگ آلمان، ژوئن 2007م.

کارهای تنظیف او دو دسته اند:

دسته ای از آن ها که به صورت گروهی چیده شده اند نمایانگر پیرزنان چادری هستند که سرگرم نجوا (پچ پچ) با یکدیگرند و از کاغذ یا پارچه ساخته شده اند. این پیرزنان در اندازه کوچک و درست به هیبت کاغذ مچاله شده و آماده برای دور انداختن اند.

دسته دوم پارچه های خونین یا کاملا سپیدی هستند که به فرم انسان های زخم خورده یا جنین هایی به صورت چمباتمه درون مکعب های پلاکسی گلاس خوابیده اند. انسان هایی از پارچه های متقال یا تنظیف ها. تنظیف هایی که زخم هایی را تمیز کرده اند یا پارچه های متقالی که پیکره انسانی در حال مرگ را کفن کرده اند.

نمایشگاه نقاشی و کلیپ آرت با عنوان زمزمه ها، گالری آپادانای اصفهان، اردیبهشت 1390.

در این نمایشگاه، مجموعه حضور و فراموشی به نمایش درآمد که حاصل چهار سال کار خانم نفیسی بودند. نقاشی، کلاژ، کتاب های دیجیتالی و موسیقی، مدیوم هایی بودند که در کنار هم کار می کردند تا به ساختن یک فضای واحد کمک کنند.

این متن، کل نمایشگاه را به هم پیوند می داد:

می گویند در جهان دیگر رودی است که مردگان از آن می نوشند تا زندگی بر روی زمین را فراموش کنند، اما او در این جهان از آن نوشیده بود...

بیننده در کنار دیدار از نقاشی و کتاب های دیجیتالی، زمزمه های مبهم زنی را که شعر می خواند می شنود. این زن کسی نبود جز خود خانم نفیسی. البته خود او می گوید: ادعایی در شعر ندارم. این اشعار مبهم نیز فضاسازی می کرد.

اما کتاب های دیجیتالی، کاتالوگ هایی بودند که روی آن ها نقاشی شده بود و با لپ تاپ می شد آن ها را به صورت مجازی ورق زد. کاتالوگ های نقاشی شده هر کدام درون یک جعبه چوبی قرار داشتند. آن ها کاتالوگ قرص های آلزایمر یا کاتالوگ پرده و دکوراسیون داخلی بودند. قرص های آلزایمر باز تاکید بر حضور و فراموشی داشت.

 

و اما نمایشگاه های گروهی خانم نفیسی:

گالری کیهان تهران، زمستان 1372.

گالری نصر اصفهان، آذر 1377.

نخستین نمایشگاه کودک مربی خلاقیت، خانه کودک اصفهان، جایزه سوم هیات داوران، اردیبهشت 1378.

art Eop Beijin، پکن، نوامبر 1999.

gallery Demoscus art، دمشق، نوامبر 1999.

لس آنجلس Eagle Rock commumity cultural center، با عنوان veiling unveiling، سپتامبر 2000م.

دومین نمایشگاه کودک، مربی، خلاقیت، موزه هنرهای معاصر اصفهان، اثر برگزیده هیات داوران، اردیبهشت 1379.

نمایشگاه گفت و گوی تمدن ها، موزه هنرهای معاصر اصفهان، جایزه دوم هیات داوران، زمستان 1379.

نخستین نمایشگاه سالیانه نقاشان معاصر اصفهان، پاییز 1380.

نمایشگاه هنرهای مفهومی (کانسپچوالیسم)، گالری برگ تهران، امرداد 1381.

نمایشگاه روز زن، موزه هنرهای معاصر اصفهان، شهریور 1381.

دومین نمایشگاه سالیانه نقاشان معاصر اصفهان، مهر 1381.

پادوا ایتالیا، با عنوان (Gaze of light-Iranian women artists)، مارس و آوریل 2003.

مرکز فرهنگی هنری استوا، با گروه دنا فنلاند هلسینکی، می 2003م.

مرکز فرهنگی هنری صبا تهران، با عنوان ده نقاش نوگرای اصفهان، بهمن 1382.

سومین نمایشگاه سالیانه نقاشان معاصر اصفهان، موزه هنرهای معاصر اصفهان، اثر برگزیده از سوی هیات داوران، بهمن و اسفند 1382.

نمایشگاه آثار تجسمی هنرمندان اصفهان، فرهنگسرای بهمن تهران، تیر 1383.

نمایشگاه آرت اکسپو (art expo)، تهران، تالار وحدت، مهر 1383.

چهارمین سالانه نقاشی معاصر اصفهان، موزه هنرهای معاصر اصفهان، آذر 1383.

نخستین نمایشگاه زنان هنرمند اصفهان، موزه هنرهای معاصر اصفهان، تیر 1384.

نمایشگاه تالاب گاو خونی (نقاشی) و ویدئو آرت با همکاری گروه گدار با عنوان نقطه بود که به پرواز در آمد، تیر 1384.

نمایشگاه تالاب گاو خونی، شهرستان ورزنه، امرداد 1384.

آثار تجسمی نمایشگاه های هنرمندان استان های کشور، تهران، فرهنگسرای بهمن، امرداد 1384.

نمایشگاه طراحی فیگوراتیو با گروه گدار، موزه هنرهای معاصر اصفهان، آبان 1384.

سفارت روسیه، با گروه گدار، اسفند 1384.

نخستین نمایشگاه هنر جدید، از سوی انجمن هنرمندان نقاش اصفهان، کوی سنگتراش های اصفهان، آبان 1385.

نمایشگاه طراحی، ابزار، نگاه، انجمن هنرمندان نقاش اصفهان، حوزه هنری اصفهان، خرداد 1386.

ورک شاپ و نمایشگاه به مناسبت خواهر خواندگی اصفهان و فرایبورگ، فرایبورگ آلمان، ژوئن 2007م.

خانه فرهنگی تبریز، تبریز، تیر 1387.

آرت اکسپو، تالار وحدت، تهران، دی 1387.

دومین نمایشگاه سالیانه نقاشان معاصر اصفهان، موزه هنرهای معاصر اصفهان، نوروز 1388.

نمایشگاه و فروشگاه آثار هنری جمعی از هنرمندان اصفهان، تالار سعدی، حوزه هنری اصفهان، فروردین 1388.

پنجمین نمایشگاه نقاشی گروه گدار با عنوان پرتره ها، گالری آپادانا، اصفهان، هفدهم تا بیست و دوم اردیبهشت 1389.

نخستین نمایشگاه هنر مجازی هنر معاصر ایران، پرس بوک، امرداد 1389.

نمایشگاه جعبه ها، گالری محسن، تهران، مهر 1389.

نمایشگاه هنر معاصر اصفهان، گالری صبا، فرهنگستان هنر تهران، مهر 1389.

او هفت علم از پرنده ها ساخت که می خواست در بستر زاینده رود کار بگذارد ولی موافقت نشد. آبان 1390 این پرنده ها به همراه عکس هایی از اجرای آن ها در طبیعت، در موزه هنرهای معاصر اصفهان به نمایش درآمد.

 

فهرست کارگاه های جمعی یا ورک شاپ های او چنین است:

نقش خانه حوزه هنری با گروه گدار، زمستان 1384.

اجرای چند پرفورمنس محیطی به همراه گروه گدار، تالاب گاوخونی، 1384 تا 1385.

ورک شاپ مشترک هنرمندان اصفهانی و هنرمندان هلندی، دانشگاه پردیس اصفهان، مهر 1385.

شرکت در لند آرت، گردنه رخ اصفهان، به همت انجمن هنرمندان نقاش اصفهان، خرداد 1386.

شرکت در هجدهمین جشنواره هنر محیطی، هنرمندسرای پردیس (پلور)، به سرپرستی دکتر احمد نادعلیان، شهریور 1387.

شرکت در نوزدهمین جشنواره هنر محیطی، باغ بهادران، اصفهان، آبان 1387.

شرکت در بیستمین جشنواره هنر محیطی، جزیره هرمز، بهمن 1387.

شرکت در بیست و دومین جشنواره هنر محیطی، منطقه جرقویه، ورزنه و تالاب گاوخونی اصفهان، فروردین 1388.

شرکت در بیست و چهارمین جشنواره هنر محیطی، دریاچه ارومیه، مهر 1388.

شرکت در بیست و پنجمین جشنواره هنر محیطی، جزیره هرمز، بهمن 1388. خانم نفیسی در این جشنواره، پیکره های ونوس ها را با سنگ و گل ساخت و با خاک سرخ هرمز رنگ آمیزی کرد. در کنار پیکره دو ونوس نیز بر فراز صخره های رو به دریا، چیدمانی از فسیل های استوانه ای قرار داد.

شرکت در بیست و هشتمین جشنواره هنر محیطی، روستای کوتنا، قائم شهر، خرداد 1389.

شرکت در ورکشاپ پرفورمنس در انجمن هنرمندان نقاش اصفهان، به سرپرستی باوند بهپور، آبان 1389.

شرکت در سی امین جشنواره هنر محیطی، شوشتر، آذر 1389.

 

و یادکردی از چند سخنرانی او:

نقاشی کودکان در همایش کودک، مربی، خلاقیت، خانه کودک اصفهان، 11 اردیبهشت 1379.

آموزش هنر سالمندان، روز جهانی سالمند، سازمان جوانان اصفهان، مهر 1383.

ضرورت آموزش هنر به سالمندان، روز جهانی سالمند، موسسه رنگین کمان سپید، مهر 1384.

آموزش هنر برای کودکان ویژه، همایش کودک ویژه، مرکز توان بخشی دکتر نفیسی، انجمن دوستداران کتاب کودک، اصفهان، بهمن 1384.

خصوصیات نقاشی کودکان و نقش والدین در پرورش هنری کودکان، خانه کودک اصفهان، دی 1385.

نقاشی کودکان، کنفرانس پژوهشی گنج نهان، کتابخانه مرکزی اصفهان، امرداد 1386.

سخنرانی و کارگاه یک روزه نقاشی کودکان، انجمن دوستداران کودک، بهمن 1386.

 

نفیسی طرح جلد آثاری را کشیده و تصویرگری چند اثر را انجام داده است. او می گوید: طرح جلدهایم از منظر یک نقاش است نه یک گرافیست، وجه اشتراک ما در مبانی هنر است:

تصویرگری کتاب کودک اون شب که بارون اومد، نویسنده نفیسه نفیسی، اصفهان: فلک، 1373.

طرح جلد فصلنامه so to speak، انتشارات دانشگاه جورج ماسون، پاییز 1998.

طرح جلد کتاب مجموعه مقالات شعر و سیاست، نوشته مجید نفیسی، 1999.

طرح جلد کتاب مجموعه شعر رفتم گلت بچینم، اثر مجید نفیسی، 2001.

تصویرهای کتاب نبض حیات، نویسندگان مهدی نفیسی و نسرین نفیسی، اصفهان: نقش خورشید، 1380.

تصویرهای کتاب بگویید چه دیدید، نویسنده حمید فرازنده، اصفهان: نقش خورشید، 1381.

طرح جلد مجموعه شعر آهوان سم کوب، اثر مجید نفیسی، 2003.

تصویرگری کتاب کودک تو که ماه بلند آسمونی، نوشته نفیسه نفیسی، اصفهان: فلک، 1382.

تصویرگری کتاب کودک قصه یوسف جون، نویسنده نفیسه نفیسی، اصفهان: فلک، 1382.

تصویرگری کتاب کودک درخت من و شهر تابانا، نویسنده نفیسه نفیسی، اصفهان: نقش خورشید، 1384.

طرح جلد مجموعه مقالات من خود ایران هستم، اثر مجید نفیسی.