اعتدال و میانه روی در فرهنگ اسلامی

اعتدال و میانه روی، انتخاب راهی میانه و به دور از افراط و تفریط است.

ریشه بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی در زمینه های گوناگون همین انحراف از راه میانه است. استبداد و خودکامگی نیز نتیجه دوری از اعتدال است.

فرد میانه رو از تندروی و کندروی پرهیز می کند چراکه زیاه روی نشانه نادانی است.

بزرگی از جایی رد می شد که مردم به گرد فرد عقب افتاده ای بودند و او را مسخره می کردند. آن بزرگ فرمود: این دیوانه نیست، دیوانه کسی است که افراط و تفریط می کند.

این واژه در منابع اسلامی، با الفاظی مانند قصد و وسط شناخته می شود و در همه امور سفارش شده است. اسلام بر میانه روی در زمینه های مالی تاکید بسیار دارد؛ چنان که واژه اقتصاد به معنای میانه روی است.

قرآن کریم، امت اسلام را امت میانه و وسط می نامد و در آیه صد و چهل و سوم سوره بقره می فرماید:

و کذلک جعلناکم امة وسطا لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا؛ و این چنین شما را امتی میانه ساختیم تا بر مردمان گواه باشید و پیامبر (ص) هم بر شما گواه باشد.

اعتدال در زندگی پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) نیز به روشنی دیده می شود.

حضرت علی (ع) درباره پیامبر خدا (ص) می فرماید:

سیرته القصد؛

سیره رسول خدا، میانه روی بود.

(نهج البلاغه، کلمات قصار، 67).

رسول خدا (ص) فرمود:

یا ایها الناس علیکم بالقصد، علیکم بالقصد، علیکم بالقصد؛

ای مردم! بر شما باد به میانه روی، بر شما باد به میانه روی، بر شما باد به میانه روی.

(کنز العمال، ج 3، ص 28).

حضرت علی (ع) می فرماید:

لاتری الجاهل الا مفرطا او مفرطا؛

جاهل را نمی بینی، مگر این که یا افراط می کند و یا تفریط.

(نهج البلاغه، حکمت 70).

و باز می فرمایند:

کسی که میانه روی را شیوه خود قرار دهد، ثروت و بی نیازی او دوام خواهد داشت و روش اعتدال، فقر و مشکلات زندگی او را جبران خواهد کرد.

(غررالحکم آمدی، کلمه 9165).

پس مومن بنابر تاکید قرآن و توجه به سیره پیشوایان باید میانه رو باشد، چنان که فرموده اند: المومن سیرته القصد؛ سیره مومن، میانه روی است.

و نیز:

خیر الامور اوسطها.

فهرست منابع

قرآن مجید.

نهج البلاغه، حضرت علی (ع).

کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، متقی هندی.

غررالحکم و درر الکلم، عبدالواحد آمدی.