سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی فعال سیاسی، مولف، محقق، نویسنده، مترجم، شاعر، ویراستار و پژوهشگر ایرانی در خردادماه سال 1321 در نجف اشرف چشم به جهان گشود.
پدرش آیت الله سیدحسن بجنوردی و مادرش نواده آیت الله العظمی سیدابوالحسن مدیسه ای بود.
او در خانواده ای علمی برآمد و با خاندانی علمی وصلت کرد.
شانزده ساله بود که به حزب الدعوه الاسلامیه پیوست. به سال 1339 در هیجده سالگی به ایران مهاجرت کرد و تحصیلات حوزوی خود را در تهران پی گرفت.
به سال 1340 حزب ملل اسلامی را با خط مشی مسلحانه برای آزادی ملت های اسلامی پایه گذاشت. محمدجواد حجتی کرمانی، ابوالقاسم سرحدی زاده، محمدجواد باهنر و عباس زمانی مشهور به ابوشریف از مشهورترین اعضای این حزب به شمار می رفتند.
در دی ماه 1342 به عنوان سپاهی دانش به یکی از روستاهی اطراف قم اعزام شد.
پس از دوران سربازی برای تهیه اسلحه به عراق رفت. یک قبضه اسلحه ولتر آلمانی و یک قبضه اسلجه ماپ چکسلواکی با مقداری فشنگ حاصل این سفر بود.
در مهرماه سال 1344 شبکه حزب کشف شد و او و یارانش به زندان افتادند.
پس از شکنجه و بازجویی به دلیل مبارزه مسلحانه تا پای اعدام پیش رفت ولی با پادرمیانی آیت الله حکیم، سازمان های بین المللی و نامه نگاری ژان پل سارتر به حبس ابد کفایت شد.
مدتی از محکومیت را در زندان قصر گذراند. او در زندان به تحصیل علوم حوزوی نزد آیت الله انواری و حجت الاسلام حجتی کرمانی سرگرم بود.
به سال 1352 به زندان تبریز منتقل شد.
انقلاب به پیروزی رسید و او پس از سیزده سال زندان در دی ماه سال 1357 دوباره طعم آزادی را چشید. پس از آزادی به عضویت شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی درآمد و سرپرستی اموال مصادره شده را برعهده گرفت.
آن گاه در دولت مهندس مهدی بازرگان استاندار اصفهان شد، اصفهان زادگاه جد مادری اش آیت الله العظمی سیدابوالحسن اصفهانی به شمار می رفت. پس از آن به نمایندگی از مردم تهران به مجلس شورای اسلامی رفت.
در این زمان معاون کمیسیون دفاعی بود و از سوی بنی صدر به عنوان نخست وزیر به مجلس پیشنهاد شد. پس از این پیشنهاد فرماندهی کل سپاه پاسداران و ریاست صدا و سیما به او داده شد که هیچ یک را نپذیرفت.
پس از عزل بنی صدر و شهادت رجایی و باهنر، پیشنهاد نخست وزیری مهندس میرحسین موسوی را به مجلس داد که مورد موافقت قرار گرفت.
دوره بعدی کاندیدای اصفهان برای ورود به مجلس بود که انتخابات باطل اعلام شد و او سیاست را برای همیشه به سویی نهاد.
مدتی مدیریت کتابخانه ملی بر دوش او بود. پس از این بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی را پایه گذاری کرد و خود مدیریت آن را برعهده گرفت.
دایره المعارف بزرگ اسلامی بزرگانی را که مورد بی مهری قرار گرفته بودند به همکاری فراخواند: دکتر جعفر شعار، دکتر تفضلی، دکتر عبدالحسین زرین کوب، دکتر قمر آریان، احمد منزوی، دکتر عباس زریاب خویی، ایرج افشار، دکتر عنایت الله رضا، دکتر آذرتاش آذرنوش، مجتهد شبستری، دکتر فتح الله مجتبایی، شرف الدین خراسانی، دکتر صادق سجادی، مشایخ فریدنی و دکتر تسبیحی.
نخستین بودجه دایره المعارف از سوی مهدی کروبی مدیر بنیاد شهید تامین شد و در سال های اخیر مهندس کرباسچی نقش عمده ای در ادامه حیات این مرکز علمی داشت.
بازی روزگار این که او در کوه های دارآباد دستگیر شد و ساختمان مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی نیز در نزدیکی همان ناحیه به وجود آمد.
از آثار بجنوردی است:
سرویراستار دایرة المعارف بزرگ اسلامی که به زبان های فارسی، عربی و انگلیسی منتشر می شود.
ترجمه کتاب اقتصادنا اثر آیت الله سیدمحمدباقر صدر: اقتصاد ما یا بررسی هایی درباره مکتب اقتصادی اسلامی، قم: انتشارات اسلامی، 1364، دو جلد.
طرح دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران: بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ نخست 1363.
روان شناسی اجتماعی مبارزه مسلحانه درباره شیوه برخورد چریک با مردم.
ما و مرحله کنونی، چکیده نظرات درباره مبارزه مسلحانه.
جزوه های آموزشی حزبی.
ماهنامه خلق، ارگان حزب ملل اسلامی.
فهرست منابع
مسی به رنگ شفق، سرگذشت و خاطرات سیدکاظم موسوی بجنوردی، به اهتمام علی اکبر رنجبر کرمانی، تهران: نی، 1381.
«حزب ملل اسلامی»، سیدمحمدکاظم بجنوردی، تاریخ و فرهنگ معاصر، ج 1، ص 182 تا 200.
«اهداف، عملکردها و برنامه های مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی»، تاریخ و فرهنگ معاصر، ج 3 و 4، ص 139 تا 143.
«گفت و گو با سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی»، سجاد صاحبان زند، کتاب هفته، ش 964، شنبه 26 آذر 1390، ص 6 و 7.
خاطرات سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی، به کوشش دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1378.
