خرم شهر یکی از شهرهای استان اهواز در نزدیکی آبادان قرار دارد.
کارون از میانه خرمشهر می گذرد و شهر را به دو نیم تقسیم می کند. پس از این، رودخانه کارون با رودهای دجله و فرات در هم می آمیزد و اروندرود یا شط العرب را تشکیل می دهد(1). عرض اروند دو برابر کارون است و کشتی رانی در آن به آسانی صورت می پذیرد. اروند دو شاخه می شود که جزیره ام الرصاص در میان آن قرار می گیرد.
عراق در دوران جنگ تحمیلی به این شهر حمله آورد، مردم خرمشهر روزها مقاومت کردند تا این که شهر سقوط کرد و به تصرف عراق درآمد. عراقی ها شهر را ویران کردند، مردم بی گناه را کشتند و اموال عمومی را به غارت بردند. از آن پس خرمشهر را خونین شهر خواندند. پس از مدتی رزمندگان ایرانی در سوم خرداد 1361 خرمشهر را طی عملیات بیت المقدس بازپس گرفتند و دوباره خرمشهر نام گرفت. (2)
نام قدیم خرمشهر محمره بود و عراق نیز چنین استدلال کرد که مردم این شهر عرب هستند و به عربی سخن می گویند و محمره نام اصلی این شهر نیز عربی است بنابراین به ما تعلق دارد نه به ایران. این تهاجم سابقه ای دیرین داشت، بندر خرمشهر همواره چون رقیب بندر بصره بود حسد فروانروایان عراق را بر می انگیخت.
تا سال ها ویرانی های جنگ در خرمشهر دیده می شد ولی امروزه این شهر بازسازی شد است، البته سایه جنگ هنوز نیز بر سر آن سنگینی می کند. بیشتر جوانان شهر بی کارند. همه از وضع موجود گلایه دارند ولی هیچ کس حاضر نیست خواسته های خود را پی گیری کند.
سوگمندانه در جریان بازسازی شهر آن چه از گذشتگان بر جای مانده بود و حتی در دوران جنگ نیز ویران نشده بود از میان رفت ازجمله می توان به قلعه چهارطبقه شیخ خزعل اشاره کرد. با این وصف اکنون خرمشهر به کلی از آثار تاریخی خالی شده است.
حاشیه رود، شلوغ ترین نقطه شهر است در این جا جوانان شهر گرد هم می آیند، مردم قدم می زنند، میوه فروش ها و دست فروش ها بساط می کنند، الاغ و اسب کرایه داده می شود و قایق رانی امکان پذیر است.
گرمی تابستان طاقت فرسا است، خرمشهریها در تابستان در زیر سایه پل جدید یا پل شهید جهان آرا شنا می کنند. در اروند انواع ماهی ها ازجمله صبور یافت می شود.
آب خرمشهر قابل نوشیدن نیست. در سال های اخیر خرمشهر را منطقه آزاد اعلام کرده اند(3) و بازار چین در نزدیک شهر به راه افتاده است که تفاوت قیمتی با اجناس دیگر شهرها ندارد!
فروشگاه هایی دیده می شود که اجناس ته لنجی می فروشند. منظور از ته لنجی به هیچ روی اجناس مربوط به لنج و دریانوردی نیست. در قدیم هر ملوان یا جاشو حق داشته است مقداری جنس ته قماره بگذارد و برای خود بیاورد که از گمرک معاف بوده است. این اصطلاح ته لنجی از آن زمان هنوز برجای مانده است. (4)
هر روز گروهی از دیگر شهرها از خرمشهر به عنوان یکی از اصلی ترین مناطق دوران جنگ بازدید می کنند. به همین منظور ساختمانی را به موزه جنگ اختصاص داده اند. این ساختمان به سال 1309 بنا شد و به عنوان دفتر شرکت ملی نفت ایران مورد بهره برداری قرار گرفت. سپس در عراقی ها آن را ستاد فرماندهی خود کرده بودند. به ویژه جایگاه تک تیرانداز عراقی را در دیوار حفظ کرده اند که به واقع عبرت انگیز است. این جا از سال 1375 مرکز فرهنگی دفاع مقدس و موزه جنگ شد. آثار ناصر پلنگی و عکس ها و نقاشی هایی، ما را با آن چه بر این شهر زیبا رفت آشنا می کند.
مهندسان عراقی بخش زیادی از شهر را با خاک یکسان کردند. همچنین راهروهایی را به عنوان آسایشگاه و پناهگاه از زیر ساختمان تا شط کنده بودند، دیوار این راهروها را لباسشویی و یخچال تشکیل می داد. متاسفانه این راهروها نیز همگی ویران شد.
دیدار از مسجد جامع خرمشهر برای گردشگران می تواند مفید باشد. در یکی از دیوارهای مسجد جامع هنوز جای گلوله ها و ترکش ها بر جای مانده است. (5)
هوای خرمشهر بسیار گرم است و برف در آن نمی بارد. مسافران شب خواب تنها در عید نوروز وارد این شهر می شوند و شهر تنها دو مرکز برای اقامت دارد: هتل سبز و هتل نگین.
فهرست منابع
1. لغت نامه، علی اکبر دهخدا، زیر «خرمشهر».
2. فیلم های اشغال و آزادسازی خرمشهر از تلویزیون، با فیلمبرداری رسول ملاقلی پور.
3. نقشه خرمشهر، سازمان منطقه آزاد اروند رود، نوروز 1391.
4. گفت و گو با یک فروشنده اجناس ته لنجی.
5. تحقیقات محمدرضا زادهوش در خرمشهر، نوروز 1391.
