اندیمشک شهری است در استان خوزستان و در نزدیکی دزفول که به سال 1220 قمری به دست حاج صالح محمدخان مکری فرمانروای شوشتر و دزفول پایه گذاری شد و از این جهت آن جا را صالح آباد خواندند. ویرانه های قلعه صالح آباد هنوز در اطراف اندیمشک به چشم می خورد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی به سال 1314ش نام صالح آباد را به اندیمشک تغییر داد، اندیمشک نام قدیم دزفول بود چنان که تا قرن ششم هجری به دزفول، اندامش یا اندامشک می گفتند (1).
ظاهرا پیشوند اندی اشاره به طایفه ای از آریایی ها دارد (2). نیز می تواند به معنی اندود بودن خاک آن با مشک باشد. (3) هم چنین گفته اند آهوان بسیاری در این جا بود که مشک فراوانی از آن ها به دست می آمد. (4). شاید هم اندیمشک نام یکی از رومیانی باشد که شاپور آن ها را به اسارت گرفت و به کارهای عمرانی واداشت. (5)
اندیمشک با راه افتادن ریل قطار به سال 1317 رونقی بسیار گرفت.
آثار باستانی اندیمشک عبارت اند از خرابه های شهر کهن لور، ایوان کرخه و پل دوره ساسانی بر رودخانه کرخه. (6)
هم چنین از نقاط دیدنی آن می توان به سد دز و سد کرخه اشاره کرد. سد خاکی کرخه بزرگ ترین سد ایران و یازدهمین سد جهان به لحاظ مخزن و بدنه به شمار می رود. سد دز افزون بر تولید برق، دریاچه ای را پدید آورده که به لحاظ گردشگری دارای اهمیت است.
بخشی از آب دز و کرخه به مصرف کشاورزی می رسد و گندم و جو و چغندر قند به صورت انبوه کاشته می شود ولی اندیمشک به لحاظ میوه و تره بار در تنگنا قرار دارد.
دامداری در اندیمشک صورت مکانیزه یافته است و دامداران اندیمشکی، محصولات لبنی عالی تولید می کنند یکی از این محصولات، سرشیر گاومیش است.
اندیمشک در جنگ تحمیلی آسیب بسیاری دید، در روزهای نخست جنگ، هواپیماهای عراقی با پیش دستی، تمام هواپیماهای نیروی هوایی اندیمشک را نابود کردند، سپس پادگان دوکوهه بمباران شد و سربازان ایرانی پیش از پیاده شدن از قطار به شهادت رسیدند.
اندیمشک مرکزی برای اعزام نیرو به جبهه ها بود و از همین رو بارها مورد حملات ناجوان مردانه قرار گرفت، گاه هواپیماهای عراقی یک ساعت روی شهر مانور می دادند و بمب می ریختند.
اکنون اندیمشک یکی از شهرهایی است که مورد بازدید کاروان های راهیان نور قرار می گیرد. نمایشگاه نوروزی پایگاه هوایی وحدتی در اندیمشک جاذبه ویژه ای برای کاروان ها دارد. در این جا هواپیماهای شکاری با صدای مهیبی مانور می دهند، گروه سرود نیروی هوایی سرودهای ملی را اجرا می کند، انواع هواپیماهای جنگی به نمایش در می آیند و بازدیدکنندگان می توانند ضمن آشنایی با شیوه کارکرد آن ها در کنارشان عکس و فیلم بگیرند. عبرتی برای این که بشر چگونه وقت و اندیشه خود را صرف ساخت سلاح های کشتار جمعی می کند. البته به حکم عقل و شرع ما هم مجبور به داشتن و ساختن این سلاح ها هستیم.
سوگمندانه بیشتر جوانان اندیمشک بی کارند و پربودن چای خانه ها از جوانان از نشانه های بی کاری است. شمار چای خانه ها نیز نسبت به گستره شهر و جمعیت آن زیاد است.
پس از چای خانه ها باشگاه های ورزشی در اکثریت هستند و در بیشتر روزهای سال به فعالیت سرگرم اند.
در اندیمشک گویش های لری و کردی شنیده می شود.
اندیمشک شهری کوچک است ولی مراکز خرید بزرگ و گوناگون دارد و دسترسی آن به نقاط دیگر آسان است. اتوبوس های اصفهان به دزفول و اصفهان به شوشتر ابتدا وارد اندیمشک می شوند. وسیله حمل و نقل از اندیمشک به دزفول، دهلران، شوش و اهواز حتی در روزهای تعطیل به آسانی فراهم است. ریل راه آهن نیز اندیمشک را به تهران وصل می کند.
به لحاظ مراکز اقامتی نیز اندیمشک بر شوش، شوشتر و حتی دزفول برتری دارد به گونه ای که می توان در اندیمشک اقامت گزید و سپس در دزفول، شوش و شوشتر به گردش پرداخت.
درخت اوکالیپتوس در اندیمشک نیز همچون نقاط دیگر استان خوزستان خوب رشد می کند ولی درختکاری زیبایی در شهر انجام نشده و در پارک ها تاکید بر چمن است. خیابان امام خمینی اصلی ترین خیابان شهر به شمار می رود (7).
مردم دزفول و اندیمشک با یکدیگر خوب نیستند. از یک دزفولی خواستم چیزهای دیدنی اندیمشک را معرفی کند.
در پاسخم گفت: اندیمشک خیلی چیزها داره، پرتقال دزفولو داره، سد دزفولو داره...! (8)
فهرست منابع
1. لغت نامه، علی اکبر دهخدا، زیر «اندیمشک» و «دزفول».
2. فرهنگ جامع دی ها و آبادی های اصفهان، محمد مهریار، اصفهان: فرهنگ مردم، چاپ نخست 1382، ص 167.
3. نام شهرها و برخی آبادی های کهن ایران، محمد مهریار، اصفهان: رنگینه، چاپ نخست 1389، ص 201.
4. اندیمشک سنگربان کرخه و دز، دفترک شهرداری اندیمشک به مناسبت نوروز 1391، ص 1.
5. مجمل التواریخ و القصص، از ناشناس، به تصحیح نجم الدین سیف آبادی، آلمان، 2000م، ص 54.
6. «اندیمشک»، مژگان نظامی، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ نخست 1380، ج 10، ص 366.
7. تحقیقات محلی محمدرضا زادهوش در اندیمشک، نوروز 1391.
8. تحقیقات محلی محمدرضا زادهوش در دزفول، نوروز 1391.
