غلام حسین صدیقی پژوهشگر، مدرس، محقق، آزادی خواه، جامعه شناس، حقوقدان، مصحح، مترجم، نویسنده، شاعر و سیاستمدار ایرانی در چهاردهم آذرماه سال 1284 در یک خانواده مازندرانی در سرچشمه تهران چشم به جهان گشود و در نهم اردیبهشت ماه سال 1370 در هشتاد و شش سالگی در تهران دیده از جهان فروبست.
ولادت صدیقی همزمان با امضای قانون اساسی ایران به دست مظفرالدین شاه بود و از این خاطر وی را باید فرزند مشروطیت خواند.
تحصیلات خود را در تهران انجام داد و زبان فرانسه را در مدرسه آلیانس فراگرفت. آن گاه دارالفنون را برای ادامه تحصیلات خود برگزید. به سال 1308 با جمعی دیگر به فرانسه اعزام شد. به سال 1311 دوره دانشسرا را در شهر انگولم فرانسه به انجام رساند و به سال 1314 از دانشسرای عالی سن کلو در ورسای دیپلم گرفت. در همین سال، نماینده ایران در کنفرانس موسسه بین المللی تعلیم و تربیت بود.
تا بهار 1315 پنج دیپلم عالی دیگر در رشته های روان شناسی، روانشناسی کودک و آموزش و پرورش، اخلاق و جامعه شناسی، جمال شناسی و تاریخ ادیان دریافت کرد.
سرانجام پایان نامه خود را درباره جنبش های دینی ایران در قرن دوم و سوم هجری به انجام رساند و دکترای خود را در اسفند 1316 در رشته فلسفه و جامعه شناسی از دانشگاه سوربن فرانسه گرفت.
پایان نامه او بعدها به سال 1938م / 1317 در پاریس انتشار یافت. به سال 1372 انتشارات پاژنگ در تهران این اثر را در چهارصد و هفت صفحه بازچاپ کرد و به سال 1375 با گویندگی ملاحت طلایی به صورت نوار کاست درآمد.
پس از این در فروردین 1317 به آغوش میهن بازگشت و با رتبه دانشیار به تدریس در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران روی آورد.
در شهریورماه 1320 با خانم فرح انگیز مفتاح پیمان زناشویی بست. حاصل آن آفرین، نیکو و حسین صدیقی نام گرفتند.
در فروردین 1322 به رتبه استادی دست یافت. سپس به انجمن آثار ملی رونقی دوباره بخشید.
در اسفند 1325 رییس هیات ایرانی در کنفرانس ملت های آسیایی و به سال 1327 رییس هیات نمایندگی ایران در سومین کنفرانس یونسکو در بیروت بود.
در همین سال ها به گروه همکاران دهخدا پیوست و در تالیف لغت نامه شرکت جست.
به سال 1330 در دولت دکتر محمد مصدق به دنیای سیاست گام نهاد. در کابینه نخست مصدق وزیر پست و تلگراف و تلفن و در کابینه دوم وزیر کشور شد و نیابت نخست وزیر را برعهده گرفت.
پس از بیست و هشتم مرداد 1332 به زندان افتاد.
سرانجام به سال 1333 آزادی خویش را به دست آورد و به تدریس رشته جامعه شناسی در دانشگاه تهران پرداخت.
به سال 1334 به عضویت انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی درآمد.
به سال 1337 موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی را پایه گذاری کرد که به سال 1351 به دانشکده علوم اجتماعی تبدیل شد.
به سال 1339 جبهه ملی دوم را به همراه باقر کاظمی و محمود نریمان شکل داد و رهبری ملی گرایان را بر عهده گرفت. در سال های بعد چندین بار طعم زندان را چشید.
به سال 1352 پس از سی و شش سال تدریس به افتخار بازنشستگی نائل آمد. چندی بعد طی مراسمی عنوان استادی ممتاز دانشگاه تهران به او داده شد.
در آذر 1357 محمدرضا شاه با او دیداری انجام داد و از وی خواست نخست وزیر ایران شود. دکترصدیقی شرطهایی داشت که مورد پسند شاه نبود.
مهندس بازرگان، صدیقی را به شرکت در دولت موقت فراخواند ولی وی این پیشنهاد را رد کرد.
صدیقی با فروپاشی جبهه ملی چهارم در بهمن 1358 سیاست را رها کرد.
در تیرماه 1359 پس از شکست کودتای نوژه، شایعه دستگیری صدیقی بر سر زبان ها افتاد ولی او این شایعه را تکذیب کرد.
صدیقی سال های آخر عمر خود را به دور از سیاست در سکوت کامل سپری کرد تا این که درگذشت. مزار او در ابن بابویه قرار دارد.
از آثار او است:
گزارش سفر هند، ابتدا در نشریه اخبار دانشگاه تهران و سپس به صورت جداگانه، تهران: دانشگاه تهران، 1326.
از طالس تا سقراط، تاریخ فلسفه یونان به فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
تاریخ فلسفه یونان از سقراط تا ارسطو.
جامعه شناسی.
شرح احوال و تالیفات ابوریحان بیرونی.
شرح احوال، آرا و تالیفات ابن سینا.
تاریخ فرهنگ ایران.
مقالات فلسفی برای دایره المعارف مصاحب.
ترجمه رساله سرگذشت ابن سینا.
تصحیح معراجنامه ابن سینا.
تصحیح رساله تشریح ابن سینا.
تصحیح رساله قراضه طبیعیات منسوب به ابن سینا، تهران: انجمن آثار ملی.
تصحیح ظفرنامه منسوب به ابن سینا، تهران: انجمن آثار ملی.
ترجمه منشور یونسکو.
مقدمه بر اصول حکومت آتن، نوشته ارسطو، تحشیه باستانی پاریزی، تهران: دانشگاه تهران، 1342.
«گزارش هیات نمایندگی ایران در کنفرانس سوم یونسکو، بیروت»، گزارش کمسیون ملی یونسکو ایران، س 1، ش 10، دی 1327، ص 6 تا 12.
«سوابق تایخی و اصل و منشا سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، گزارش کمیسیون ملی یونسکو ایران، س 1، ش 1، آبان 1327، ص 1 تا 6.
تحقیق دربارهکتاب جاویدان خرد، تاریخ ادبیات ایران، تالیف هرمان اته، ترجمه رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1351، ص 260 تا 265.
«وظایف دولت در تعلیم و تربیت و علم و فرهنگ»، گزارش کمیسیون ملی یونسکو ایران، س 1، ش 6 و 7، شهریور 1328، ص 21 تا 24.
«یونسکو و چهارمین کنفرانس عمومی آن در پاریس»، گزارش کمیسیون ملی یونسکو ایران، س 1، ش 6 و 7، شهریور 1328، ص 25 تا 27.
«بعضی از کهن ترین آثار نثر فارسی تا پایان قرن چهارم هجری»، نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، س 13، ش 4، 1345، ص 56 تا 126، ویژه نامه استاد عبدالعظیم قریب.
«ابوریحان بیرونی»، روزنامه سازمان، ش 1 تا 3.
«حکیم نسوی»، نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، س 6، ش 1، 1337، ص 12 تا 28.
«یک قصیده فلسفی فارسی از ابوالهیثم»، مجله یغما، س 4، 1330، ص 176 تا 179.
«یک مکتوب از تهران، درباره مکارم الاخلاق و رضی الدین نیشابوری»، نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، س 3، ش 5 و 6، 1329، ص 94 تا 96.
«بعضی ملاحظات: مازیار و طبری»، مجله یادگار، س 1، ش 6، ص 78 تا 80.
«جرعه فشانی بر خاک»، مجله یادگار، س 1، ش 8، 1324، ص 47 تا 51.
«ده رساله تبلیغاتی دیگر از صدر مشروطیت»، مجله راهنمای کتاب، س 13، 1349، ص 17 تا 24.
«خسن و خسین هر سه دختران مغاویه»، روزنامه جمهوری اسلامی، یک شنبه 29 تیر 1359، ش 328، س 2، ص 7.
سخنرانی در مراسم دریافت استادی ممتاز دانشگاه تهران، نامه علوم اجتماعی، س 1، ش 4، ص 1 تا 6 و راهنمای کتاب، 1352.
فهرست منابع
مصاحبه با روزنامه دنیا، 20 شهریور 1358.
مصاحبه با روزنامه پرخاش، یک شنبه 28 امرداد 1358.
روزشمار تاریخ ایران.
کتاب شناسی ملی ایران.
جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران، سرهنگ غلام رضا نجاتی، تهران، چاپ سوم 1366، ص 531 تا 556 و مجله آینده، س 14، 1367، ص 120 تا 135 و ارمغان فرهنگی به دکتر صدیقی، ج 2، ص 892 تا 894.
تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران، سرهنگ غلام رضا نجاتی، تهران: رسا، 1371.
گفت و گوی دکتر صدیقی با احمد انواری، روزنامه پرخاش، ش 19، 1358.
خاطرات من در یادداشت های پراکنده، شمس الدین امیرعلایی، تهران، مهر 1363.
مصدق در محکمه نظامی، گردآورده سرهنگ بزرگمهر.
شرح حال رجال معاصر مازندران، عباس شایان، ص 126 تا 128 و ارمغان فرهنگی به دکتر صدیقی، ج 2، ص 889 تا 892.
روزنامه ایندیپندنت، دوم می 1991م.
روزنامه تایمز، سوم می 1991م.
یادنامه دکتر غلامحسین صدیقی، به کوشش دکتر پرویز ورجاوند، تهران: چاپخش، چاپ نخست بهار 1372، با مطالبی از دکتر مظاهر مصفا، ادیب برومند، پروانه اسکندری، علی اردلان، دکتر شمس الدین امیر علایی، دکتر یحیی مهدوی، استاد محمد محیط طباطبایی، مهندس مهدی بازرگان، مهندس علیقلی بیانی، نصرت الله خازنی، مهندس منوچهر سالور، حسین شاه حسینی، دکتر خسرو سعیدی، علی اصغر سعیدی، هرمز ممیزی، دکتر خسرو فرشیدورد، سیدابوالقاسم انجوی، دکتر فیروز توفیق، استاد سیدمحمدتقی دانش پژوه، دکتر علی رشیدی، دکتر حبیب الله زنجانی، سهیلا شهشهانی، دکتر محسن فرشاد، هرمزان فرهنگ، دکتر باقر قدیری، دکتر علیقلی محمودی بختیاری، دکتر مصطفی رحیمی، داریوش آشوری، دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی، دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، دکتر عنایت الله رضا، ایرج افشار و دکتر علینقی منزوی.
هفتاد مقاله یا ارمغان فرهنگی به دکتر غلامحسین صدیقی، به کوشش یحیی مهدوی و ایرج افشار، تهران: اساطیر، چاپ اول 1371، با مطالبی از فضل الله رضا، حسینعلی هروی، دکتر ساسان سپنتا، دکتر محمد امین ریاحی، دکتر عبدالوهاب نورانی وصال، رحیم رضازاده ملک، مصطفی مقربی، دکتر محمد محمدی ملایری، احمد تفضلی، عبدالعلی ادیب بروند، علی اشرف صادقی، دکتر غلامرضا ستوده، دکتر یحی ماهیار نوابی، کرامت رعنا حسینی، دکتر ناصل تکمیل همایون، مرتضی ممیز، داریوش آشوری، احمد آرام، میرهدایت حصاری، دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی، سیدمحمد علی جمالزاده، دکتر احمد مهدوی دامغانی، دکتر محسن ابوالقاسمی، محمدتقی دانش پژوه، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر مهدی محقق، دکتر علی نقی منزوی، علی پاشاصالح، دکتر سیدعلی موسوی بهبهانی، دکتر سیدجعفر سجادی، دکتر محمدجواد مشکور، شیوا (منصوره) کاویانی، مرتضی فرهادی، مجید مهران، احمد منزوی، دکتر غلامعلی سیار، دکتر اصغر مهدوی و ابوالقاسم انجوی شیرازی، دکتر عزت الله نگهبان، کیکاووس جهانداری، دکتر جلال متینی، دکتر ذبیح الله صفا، دکتر عباس زریاب، دکتر عنایت الله رضا، رضا رضازاده لنگرودی، دکتر فرهاد دفتری، دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی، محمد محیط طباطبایی، احمد اقتداری، دکتر غلامعلی رعدی آذرخشی، دکتر محمداسماعیل رضوانی، دکتر هوشنگ ساعدلو، دکتر محسن صبا، دکتر منصوره اتحادیه، دکتر جواد شیخ الاسلامی، محمد گلبن، دکتر فخرالدین عظیمی، ایرج افشار، قدرت الله روشنی زعفرانلو، دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر غلامحسین یوسفی، دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، دکتر پرویز ورجاوند، دکتر محمود روح الامینی، دکتر محمود امیدسالار، دکتر محمدعلی مولوی، دکتر محمود توسلی، دکتر سهیلا شهشهانی، دکتر احسان نراقی، دکتر مهدی آذر، خسرو خسروی، دکتر مظاهر مصفا و دکتر یحیی مهدوی.
نقد ارمغان فرهنگی به دکتر صدیقی در مجله پانزده خرداد.
