دیدار با جمال رحمتی

جمال رحمتی کاریکاتوریست، کارتونیست، انیماتور، روزنامه نگار، تصویرگر، مدرس، طراح و هنرمند ایرانی به سال 1351 در زنجان چشم به جهان گشود.

از کودکی می خواست نمود داشته باشد، کلیات شمس را زیر بغل می گرفت و در صف نانوایی می ایستاد.

برادری داشت نقاش و مجسمه ساز که اکنون در آلمان اقامت دارد. استارت او آموختن پرسپکتیو از این برادر بزرگ تر بود، به رودخانه و ریل راه آهن که کوچک و کوچک تر می شود توجه نشان داد.

برادران رحمتی همگی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به راه هنر رفتند.

جمال نیز راه برادران خود را رفت، و راه را برای برادر کوچک تر هموار کرد. لیسانس خود را در رشته گرافیک از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد انیمیشن را از دانشگاه هنر تهران دریافت کرد.

یکی از خوبی های طنزپردازان این است که خودشان یک طنز به تمام معنا هستند!

به سال 1371 در حوزه هنری تدریس می کرد. آن جا دخترخانمی پرسید: استاد! شما کاریکاتور هم کار می کنید؟

او پاسخ داد: بله. (در حالی که تا آن زمان کاریکاتور کار نکرده بود).

دختر خانم از او خواست که شماری از کارهای او را ببیند.

جمال به اجبار تا هفته آینده مقداری کاریکاتور کشید، آن خانم کارهای تازه تری خواست و جمال کاریکاتورهای بیشتری کشید تا این که کاریکاتوریست شد! در واقع کاریکاتور را با یک دروغ آغاز کرد و با این خانم پیمان زناشویی بست.

جمال آن موقع انرژی زیادی داشت، حتی می توانست آهنگ ساز خوبی هم بشود ولی بیش از یک سؤال از او نشده بود.

قدرت یادگیری او بالا است چنان که شنا نمی دانست ولی سفری به کنار دریا رفت و در بازگشت، شناگر ماهری شده بود.

دانشجویی برای پایان نامه انیمیشین به او مراجعه کرد و رحمتی نیز از او یک نرم افزار یاد گرفت.

در کلاس درس به استاد گفت: این یک کار تکراری است چون در فلان کتاب چاپ شده است، در حالی که چنین نبود.

جمال با تکنیک کوزوبوکین کاری انجام داد، چاپ کرد، شیرازه کتاب را باز کرد، کار خود را در آن چسباند و حرف خود را به استاد ثابت کرد!

برادر جمال که معماری خوانده بود یک دوربین خریداری کرد و از برادر کوچک ترشان هادی یک فیلم ساخت که انگور می خورد. دانه دانه انگورها از سبد کم می شد و شکم او جلو می آمد!

جمال این گونه با دنیای فیلم آشنایی یافت. روزی محمد رسول اف به او پیشنهاد ساخت تیزری برای بانک تجارت داد. جمال چون دستی در این کار نداشت آن را رد کرد. پس از این دریافت که دفتر رسول اف سر کوچه خودشان است! جمال از این جا به وادی فیلم کشیده شد و کار گیم را به صورت خانگی و به طور شخصی تولید کرد. ابتدا گمان می کرد ساخت به فیلم به سرمایه نیاز دارد، خجالتی هم بود و گمان می کرد سر صحنه جلوی بازیگران، گند می زند.

یکی از آثار انیمیشین او سریال هرمز و کشتی دلاوران خورشید است.

هم چنین آثار رحمتی در روزنامه ها و مجلات گوناگون همچون کیهان کاریکاتور، همشهری، شرق، توانا، ایران، زن، زنان فردا، روز هفتم، عصر آزادگان، جامعه، توس، نشاط، اعتماد ملی و مطبوعات محلی زنجان به چاپ رسیده است و هفده سال است که کاریکاتور خود را در صفحه آخر دنیای تصویر می کشد.

دبیری سرویس طرح روزنامه اعتماد از دیگر مسوولیت های او به شمار می رود.

وی هم اکنون به فعالیت در زمینه کاریکاتور و انیمیشن، و تدریس تکنیک های تصویرسازی در دانشگاه سوره سرگرم است.

او هیجده جایزه بین المللی و بیش از صد جایزه داخلی را در کارنامه خود دارد:

جشنواره کره، 1977م.

جشنواره جهانی کارتون، 1998م.

جایزه ویژه جشنواره لهستان، 1998م.

مقدونیه، 1999م.

جشنواره جهانی تهران، 1999م.

جشنواره مهندسی و طراحی، ایران، 2000م.

جشنواره محیط زیست کوهپایه، 2001م.

جایزه نخست از جشنواره برزیل، 2002م.

برنده برنده های جشنواره های اروپا، 2003م.

جشنواره کارتون در چین، 2004م.

جشنواره زامک لهستان، 2005م.

جشنواره سیریا کارتون، 2009م.

رحمتی می گوید:

ایده ای را که دارید اجرایی کنید، چون هنگامی که به پشت سر خود می نگرید حسرت می خورید، یکی از دلایلی که به فیلم می پردازم همین است که سال ها به آن فکر می کردم ولی از آن هراس داشتم.

در داوری ها، فرم برایتان مهم تر است یا ایده؟

ما باید بدانیم چه سوژه هایی می توانند وارد کاریکاتور بشوند. در فیلم اگر کادر ضعیف باشد کسی آن را تماشا نمی کند، اگر شاعری بگوید من شعر می سرایم ولی قواعد ادبی را نمی دانم خنده دار است، هر کاریکاتوریستی باید فرم را بداند تا ما پای حرفش بنشینیم.

جشنواره چقدر می توانند برای کاریکاتوریست زیان آور باشند؟

چون کایکاتوریست ها کارشان خریدار ندارد، شرکت در جشنواره های خارجی یک منبع درآمد است. همه جشنواره ها بخش آزاد دارند، پس مانعی دیگر نیست، بنابراین همه کارها شبیه هم می شود. مثلا ساخت و ساز، همه آثار مثل آن لهستانی می شود که سال پیش برنده شد.

پسرتان کار شما را دنبال می کند؟

تا سال گذشته برایم رضایت بخش بود که پسرم به همین راه برود ولی او گفت: فکر کردی هر کاری تو دوست داری باید من هم دوست داشته باشم؟

من دیگر اصرار نکردم. حالا بازیگری و کارگردانی را دوست دارد. از سویی می بینم از کاریکاتور پولی در نمی آید بنابراین دوست ندارم که پسرم به این راه برود.

من خودم به کار خودم عقیده دارم، آیدین آغداشلو می گوید: لذت بخش تر از این نیست که تو کاری که دوست داری انجام دهی و مردم پولش را بدهند. به نظر من، بهترین کار این است که وقتی یه لم داده ای کار هم بکنی!