امیر ایرج قادری نویسنده، تهیه کننده، تدوین گر، کارگردان و بازیگر سینمای ایران به سال 1314 در تهران چشم به جهان گشود و در هفدهم اردیبهشت ماه سال 1391 در هفتاد و هفت سالگی دیده از جهان فروبست.
نوزده ساله بود که برای نخستین بار نقش کوتاهی در فیلم چهارراه حوادث ساخته ساموئل خاچیکیان بازی کرد. او در این فیلم با خانم کبری اطمینان مقدم مشهور به تهمینه هم بازی بود و چندی بعد با او ازدواج کرد. حاصل این ازدواج تورج بود که به سال 1372 در امریکا درگذشت.
در دانشگاه رشته داروسازی را پی گرفت ولی آن را در نیمه رها کرد.
به سال 1344 نخستین فیلم خود را کارگردانی کرد. در سال های بعد او از پرکارترین سینماگران ایرانی بود به گونه ای که گاه در سال سه فیلم را کارگردانی می کرد و در هفت فیلم بازی داشت.
پس از انقلاب به کار خود ادامه داد. به سال 1359 در فیلم پنجمین سوار سرنوشت حضور یافت. فیلمی درباره مبارزه با ساواک و مناسب با حال و هوای انقلابی کشور. ولی مسوولان معتقد بودند بازیگرانی چون او که به اعمال خاصی در سینما شهرت یافته اند حق بازی در نقش خوب را نیز ندارند. بنابراین پنجمین سوار سرنوشت را توقیف کردند.
به سال 1361 در شیراز سرگرم ساخت فیلم برزخی ها بود که اخبار ضد و نقیضی به دستش رسید تا این که دریافت برای ادامه کارش ممنوعیت هایی پدید آمده است. در برزخی ها چند چهره سینمای پیش از انقلاب حضور داشتند: ناصر ملک مطیعی، محمدعلی کشاورز، سعید راد، توران مهرزاد، فروزان و محمدعلی فردین. این فیلم تنها یک هفته بر پرده سینماها نشست تا این که آن را پایین کشیدند.
وی پس از این ممنوع التصویر شد و تنها به حرفه کارگردانی پرداخت. سرانجام به سال 1378 در برابر دوربین ظاهر شد و در فیلم شهرت بازی کرد.
به سال 1389 پنجمین سوار سرنوشت از توقیف بیرون آمد و وارد ویدئوکلوپ ها شد.
به سال 1387 بیماری سرطان گریبانش را گرفت. او آخرین فیلم خود به نام شبکه را به سال 1389 در تهران کارگردانی کرد و پس از این از سینما کناره جست تا این که درگذشت. وصیت کرده بود که زود به خاکم سپارید. بازماندگان نیز بدون تجمع و اعلام قبلی پیکر او را در بی بی سکینه کرج به خاک سپردند.
تاکید او بر اکشن بسیار بود و گرایش به ژانر اجتماعی و ملودرام در میان آثارش دیده می شد. راست است که فیلم هایش بازاری و عامه پسند بودند و از پایه های اصلی فیلم فارسی به شمار می رفتند ولی او در بازی گرفتن از بازیگران بسیار استاد بود.
وی تا پیش از انقلاب در شصت و سه فیلم بازی کرد و در مجموع بیش از چهل فیلم ساخت. از هر کارگردانی که بپرسید خواهید شنید که سینما را با دیدن فیلمهای ایرج قادری آغاز کرده است.
او محمدرضا گلزار، سعید مطلبی، علی رضا داوودنژاد و ماه چهره خلیلی را وارد سینمای ایران کرد و شقایق فراهانی با حضور در فیلم طوطیا اثر ایرج قادری بود که محبوب دل ها شد و به شهرت رسید.
همکاری ایرج قادری و سعید مطلبی کاشانی همواره نتیجه های خوبی در برداشت، گاه مطلبی می نگاشت و قادری می ساخت و گاه قادری برای مطلبی بازی می کرد. بت و تاراج شاید ماندگارترین آثار ایرج قادری در شمار آیند. کارگردانی این دو اثر را ایرج قادری برعهده داشت و سعید مطلبی فیلم نامه بت و تدوین تاراج را انجام داد.
آکواریوم را نیز می توان بهترین کار قادری به لحاظ فرم و قالب و میزانسن معرفی کرد.
ایرج قادری در این فیلمهای بازی کرده است:
1333: چهارراه حوادث به کارگردانی ساموئل خاچیکیان.
1334: خون و شرف به کارگردانی ساموئل خاچیکیان.
1338: چشمه آب حیات اثر سیامک یاسمی.
1339: ماجرای جنگل نخستین اثر مهدی میرصمدزاده.
1341: ورپریده اثر سیامک یاسمی.
1342: تارعنکبوت اثر مهدی میرصمدزاده.
1343: بن بست اثر مهدی میرصمدزاده.
1343: نیرنگ دختران اثر سعید نیوندی.
1344: داغ ننگ به کارگردانی خودش و احمد شاملو.
1344: فریاد دهکده به کارگردانی احمد صفایی.
1345: دو انسان به کارگردانی آراماییس آقامالیان.
1345: لیلاج به کارگردانی خودش.
1345: مامور دو جانبه به کارگردانی مهدی میرصمدزاده.
1347: بسترهای جداگانه به کارگردانی خودش.
1347: تک تازان صحرا به کارگردانی احمد صفایی.
1347: دشت سرخ به کارگردانی حکمت آقانیکیان.
1347: رودخانه وحشی به کارگردانی مهدی رییس فیروز.
1347: شاهراه زندگی به کارگردانی خودش.
1348: جدایی به کارگردانی رضا صفایی.
1348: جیب بر خوشگله به کارگردانی تورکر اینان اوغلو.
1348: رابطه به کارگردانی خودش.
1348: سوگند سکوت به کارگردانی خودش.
1349: کوچه مردها به کارگردانی سعید مطلبی.
1349: آژیر خطر به کارگردانی مهدی میرصمدزاده.
1349: خشم عقاب ها به کارگردانی خودش.
1350: غلام ژاندارم به کارگردانی امان منطقی.
1350: برای که قلب ها می تپد به کارگردانی خودش.
1350: جان سخت به کارگردانی خودش.
1350: دل های بی آرام به کارگردانی اسماعیل ریاحی.
1350: میعادگاه خشم به کارگردانی سعید مطلبی.
1350: نقره داغ به کارگردانی خودش.
1351: توبه اثر اسماعیل پورسعید.
1351: اتل متل توتوله به کارگردانی خودش.
1351: توبه به کارگردانی اسماعیل پورسعید.
1351: عطش به کارگردانی خودش.
1352: ناخدا باخدا اثر نصرت الله وحدت.
1352: بی حجاب به کارگردانی خودش.
1352: بی قرار به کارگردانی خودش.
1352: بیگانه اثر رضا صفایی.
1352: شلاق اثر منوچهر قاسمی.
1352: مترس اثر عزیزالله بهادری.
1352: نامحرم اثر عزیزالله بهادری.
1353: ترکمن اثر امیر شروان.
1353: دکتر و رقاصه اثر خسرو پرویزی.
1353: قفس به کارگردانی خودش.
1353: مرگ در باران اثر ساموئل خاچیکیان.
1353: موسرخه اثر عبدالله غیابی.
1354: پلنگ در شب اثر سعید مطلبی.
1354: هدف به کارگردانی خودش.
1354: هوس به کارگردانی خودش.
1354: رفیق به کارگردانی خودش.
1354: شاه رگ نخستین ساخته علی رضا داوودنژاد.
1354: عموفوتبالی به کارگردانی سعید مطلبی.
1355: بیدار در شهر به کارگردانی خودش.
1355: بی نشان به کارگردانی بهرام محمدی پور.
1355: چلچراغ به کارگردانی خسرو پرویزی.
1355: سینه چاک به کارگردانی خودش.
1356: کوسه جنوب به کارگردانی ساموئل خاچیکیان.
1356: پشت و خنجر به کارگردانی خودش.
1356: دو کله شق به کارگردانی خودش.
1357: برادرکشی، به کارگردانی خودش.
1357: سرسپرده به کارگردانی خودش.
1357: طغیانگر به کارگردانی محمود کوشان.
1357: حکم تیر به کارگردانی خودش.
1357: لبه تیغ به کارگردانی کامران قدکچیان.
1359: پنجمین سوار سرنوشت به کارگردانی سعید مطلبی.
1361: دادا به کارگردانی خودش.
1361: برزخی ها به کارگردانی خودش.
1376: آی پارا به کارگردانی محرم زینال زاده.
1378: شهرت به کارگردانی خودش.
1381: چشمان سیاه به کارگردانی خودش.
1384: آکواریوم به کارگردانی خودش.
1385: محاکمه به کارگردانی خودش.
1387: پاتو زمین نذار به کارگردانی خودش.
1389: شبکه به کارگردانی خودش.
فیلمهایی که ایرج قادری کارگردانی کرده است:
1344: داغ ننگ به همراه احمد شاملو نوشته قدرت الله احسانی.
1345: لیلاج نوشته سرگرد ایران پناه.
1347: بسترهای جداگانه نوشته سعید مطلبی.
1347: شاهراه زندگی نوشته احمد نجیب زاده.
1348: رابطه نوشته سعید مطلبی.
1348: سوگند سکوت نوشته احمد نجیب زاده.
1349: سکه شانس نوشته سعید مطلبی، با بازی محمدعلی فردین.
1349: خشم عقاب ها نوشته فریدون گله.
1350: برای که قلب ها می تپد نوشته سعید مطلبی.
1350: نقره داغ نوشته سعید مطلبی.
1350: جان سخت نوشته فریدون گله.
1351: اتل متل توتوله نوشته تقی سلحشور.
1351: عطش نوشته علیرضا داودنژاد.
1352: بی حجاب نوشته علیرضا داودنژاد و اکبر صادقی.
1352: بی قرار نوشته سعید مطلبی.
1353: قفس، نوشته علی رضا داوودنژاد.
1354: هدف نوشته علیرضا داودنژاد.
1354: رفیق نوشته علیرضا داودنژاد.
1354: هوس نوشته علیرضا داودنژاد.
1355: بت نوشته سعید مطلبی.
1355: بیدار در شهر نوشته علیرضا داودنژاد.
1355: سینه چاک نوشته خودش.
1356: پشت و خنجر نوشته سعید مطلبی.
1356: دو کله شق نوشته سعید مطلبی.
1357: برادرکشی نوشته سعید مطلبی.
1357: سرسپرده نوشته احمد گنجی زاده و سعید مطلبی.
1357: حکم تیر نوشته سعید مطلبی.
1361: برزخی ها نوشته سعید مطلبی.
1361: دادا نوشته سعید مطلبی.
1363: تاراج نوشته علی رضا داودنژاد.
1373: می خواهم زنده بمانم نوشته رسول صدرعاملی، بر پایه پرونده پدرام تجریشی، پرفروش ترین فیلم سال.
1375: نابخشوده نوشته محمدحسین لطیفی.
1376: پنجه در خاک نوشته خودش.
1377: طوطیا نوشته علی رضا داودنژاد.
1378: شهرت نوشته محمدهادی کریمی.
1379: سام و نرگس نوشته خودش.
1381: چشمان سیاه نوشته محمدهادی کریمی.
1384: آکواریوم نوشته خودش.
1385: محاکمه.
1387: پاتو زمین نذار.
1389: شبکه یا فلش یا مصادره دراره انتشار فیلم های خصوصی مردم.
فهرست منابع
فیلمشناخت ایران نوشته عباس بهارلو، تهران: قطره، چاپ نخست 1384.
آرشیو فیلم محمدرضا زادهوش.